Uwaga! Permanentne dbanie o serce jest szczególnie wskazane osobom, które są obciążone genetycznie zwiększonym ryzykiem chorób krążeniowych (występowanie w rodzinie)! Ważny wstęp Serce to wyjątkowo pracowity narząd, który jeśli jest zdrowy w stanie spoczynku kurczy się przeciętnie 60-90x na minutę (średnio 72x, około 100 000x na dzień), przy czym przetacza od 4 do 6l krwi na minutę. Duże obciążenie wywołane intensywną aktywnością ruchową np. szybka jazda na rowerze, może zwiększyć ilość przetoczonej krwi kilkukrotnie. Serce uderza 2,5 miliarda razy w ciągu przeciętnego życia człowieka. Czy taka pracowitość może zostać bez wsparcia… lub sowitego wynagrodzenia? Jak każdy inny mięsień serce wymaga do pracy dobrze natlenionej krwi i substancji odżywczych, które jednocześnie transportuje do wszystkich komórek ciała. Dlatego jakiekolwiek zaburzenia i choroby krążenia objawiają się niższą jakością życia – niedożywione i zmęczone komórki. Ludzkie serce ma stosunkowo skromny potencjał regeneracji w porównaniu do tkanek i narządów tj. wątroba, mięśnie szkieletowe, jelito, kości czy skóra. Według szacunków lewa komora serca zbudowana jest z 2 do 4 bilionów kardiomiocytów, które obumierają wraz z fizjologicznym procesem starzenia się organizmu. Zdrowe serce traci około 1g miokardium rocznie, czyli około 20 milionów kardiomiocytów przez 365 dni. Zawał serca może zniszczyć w kilka godzin nawet 25% komórek, natomiast przewlekłe choroby układu krążenia (w tym nadciśnienie, wady zastawkowe) systematycznie przyspieszają utratę kardiomiocytów. Według wyników badań endogenny mechanizm odtwórczy kardiomiocytów, czyli ich zdolność regeneracyjna zależy od wieku. 20-letni człowiek produkuje około 1% nowych kardiomiocytów rocznie, przy czym odsetek ten zmniejsza się do 0,4% w wieku 75 lat. Oznacza to, że około 45% kardiomiocytów odnawia się w ciągu życia człowieka, czyli rekompensuje na bieżąco fizjologiczną utratę komórek. Mechanizm jest niewystarczający i niewydajny dopiero w przypadku uzupełniania gwałtownych strat wywołanych np. zawałem serca. Najczęstsze czynniki obciążające serce Stres drastycznie zmniejsza zasoby energetyczne komórki, tym samym jest jedną z najpowszechniejszych przyczyn zaburzeń pracy serca. Stres generuje nadmiar adrenaliny pobudzającej krążenie, co nakłada dodatkowe obciążenie na serce sprzyjające rozwojowi nadciśnienia. Błędne żywienie brak regularności i niska wartość odżywcza typowego jadłospisu. Komórki serca potrzebują stałego dopływu energii z powodu nieprzerwanej pracy, dlatego konieczne jest gromadzenie wartościowych zapasów, bo zwykła dieta to tylko 3-4 posiłki dziennie. Niedobór potasu prowadzi bezpośrednio do rozwoju arytmii, czemu sprzyja typowy tryb życia i jadłospis. Potas jest zabijany przez stres oraz nadmierne spożycie soli (max 6g dziennie dla dorosłego, płaska łyżeczka), cukru, alkoholu (zaburzenia rytmu serca i nadciśnienie) i kawy (kofeina z 4 i więcej filiżanek dziennie zwiększa ryzyko chorób serca o 30%), tymczasem stanowi niezbędny składnik wewnątrzkomórkowy o wszechstronnym działaniu na funkcję serca. Siedzący tryb życia. Innymi słowy brak odpowiedniej dawki aktywności fizycznej to czynnik sprzyjający rozwojowi wielu chorób, nie tylko krążeniowych. Palenie tytoniu – 3x większe ryzyko chorób sercowo-naczyniowych – oraz marihuany – sprzyja zaburzeniom rytmu pracy serca. Codzienny, masowy atak wolnych rodników – np. w skutek opalania, przyjmowania używek lub stresu – uszkadzających błony komórkowe mięśnia sercowego, co przyspiesza procesy starzenia się komórek. Konieczna jest skuteczna ochrona antyoksydacyjna organizmu i błon komórkowych w postaci jadłospisu obfitującego w naturalne przeciwutleniacze. Odwodnienie. Niedobór wody w ustroju skutkuje zagęszczeniem krwi i zwiększeniem obciążenia serca. Powyższe czynniki prowadzą bezpośrednio do pogłębienia problemu, który najczęściej objawia się wysokim ciśnieniem krwi i nadmiernym stężeniem cholesterolu, cukrzycą oraz otyłością, co drastycznie zwiększa ryzyko powikłań sercowo-naczyniowych. Objawy problemów z sercem duszności, zadyszka i zmęczenie po lekkiej aktywności fizycznej lub nieuzasadnione bóle w klatce piersiowej zawroty i bóle głowy skoki ciśnienia kołatanie serca bezsenność obrzęki na nogach i dłoniach (zaburzone krążenie skutkuje wzrostem ciśnienia w żyłach z powodu zatrzymania sodu i wody w organizmie) SERCE. WZMOCNIENIE I REGENERACJA Najlepszy czas na regenerację serca – LATO Najlepszy czas na wzmacnianie serca – ZIMA Podczas kuracji wzmacniającej i regenerującej mięsień sercowy, a najkorzystniej do końca życia, należy: Wyłączyć lub przynajmniej ograniczyć przyjmowanie używek tj. alkohol, tytoń, kawa czy narkotyki, które zaburzają funkcje serca na wielu płaszczyznach. Ograniczyć spożywanie zwierzęcych tłuszczy nasyconych, które zwiększają stężenie cholesterolu (gęstsza krew to większe obciążenie serca) i sprzyjają powstawaniu zatorów w naczyniach krwionośnych. Szczególnie masło i czerwone mięso. Zdrowym zamiennikiem jest np. olej kokosowy i chude mięso drobiowe. Ograniczyć spożywanie cukru i słodyczy, alternatywą może być słodka Stewia lub naturalny miód. Potrawy przyprawiać świeżymi ziołami a nie solą, która podnosi ciśnienie tętnicze krwi. Więcej o zdrowej soli » Zamiast smażenia, gotowanie na parze – zachowana większa wartość odżywcza dania i brak tłuszczu do smażenia. Niwelować negatywny wpływ stresu na serce poprzez aktywność ruchową oraz zioła i techniki relaksacyjne Regeneracja i wzmocnienie serca … … polega na zbilansowanym odżywianiu witaminami i kwasami tłuszczowymi na poziomie komórkowym z jednoczesną ochroną komórek antyoksydantami, w towarzystwie regularnej i umiarkowanej aktywności fizycznej. Dieta na serce i układ krążenia • Koenzym Q-10 Ubichinon odpowiada za mechanizm gromadzenia energii w komórkach serca i wpływa na wytrzymałość fizyczną. Zwiększa wydolność energetyczną organizmu i poprawia pracę mięśnia sercowego. Dzięki właściwościom przeciwutleniającym, Q-10 przeciwdziała także miażdżycy i neutralizuje szkodliwe wolne rodniki. Z wiekiem jego produkcja zmniejsza się, dlatego szczególnie osoby starsze powinny pamiętać o dodatkowej suplementacji, która powinna przebiegać dwuetapowo: w pierwszej kolejności uzupełnienie dużymi dawkami przez 2 tygodnie, następnie podtrzymanie małymi przez minimum 3 miesiące. CoQ-10 nie można przedawkować. Najbogatsze naturalne źródła to brokuły, ryby (sardynki, makrela, łosoś), tran, kiełki pszenicy, orzechy ziemne. W tym niewskazane czerwone mięso, organy o największym zapotrzebowaniu energetycznym, czyli serce, nerki, wątroba i śledziona. Dostępne są również suplementy CoQ-10, które w przypadku niedoborów wydają się jedynym rozwiązaniem, gdyż spożycie koenzymu Q-10 z pożywieniem jest ograniczone. Niska zawartość ogólna oraz wrażliwość wynikająca z obróbki – gotowanie i przetwarzanie produktu niszczy ubichinon. • Omega-3 To prozdrowotne kwasy tłuszczowe, które muszą być dostarczane do organizmu. Ustrój człowieka nie potrafi ich samodzielnie syntezować z innych dostarczanych substancji, dlatego są nazywane niezbędnymi, a oficjalnie NNKT, czyli Niezbędne Nienasycone Kwasy Tłuszczowe. Omega-3 stanowi podstawę błon komórkowych oraz źródło energii. Dodatkowo wykazuje działanie przeciwutleniające, przeciwmiażdżycowe i stabilizujące ciśnienie. Typowa dieta dostarcza zbyt mało omegi-3. Jej zaniżone spożycie w stosunku do omegi-6 jest chorobotwórcze. Zalecana dzienna dawka to 1000mg wg Europejskiego Towarzystwa Kardiologicznego (ang. European Society of Cardiology). Największe źródła omegi-3 to ryby morskie i tran (np. Biomarine, Omega 3 Cheers) w wersji zwierzęcej oraz siemię lniane i olej lniany w wersji roślinnej. Jadłospis prosercowy warto wzbogacić także innymi zdrowymi tłuszczami roślinnymi z oleju z nasion wiesiołka, z oleju kokosowego, z orzechów włoskich, z sezamu, z oliwy z oliwek oraz z oleju rzepakowego. • Antyoksydanty Przeciwutleniacze chronią komórki organizmu przed niszczycielskim wpływem wolnych rodników i stanowią podstawę skutecznej profilaktyki wielu chorób, w tym sercowo-naczyniowych. Przeciwutleniacze znajdują się w olejach roślinnych, zbożach ( owies), owocach cytrusowych i jagodowych (pomarańcze, grapefruity, porzeczki, borówki, aronia), warzywach zielonych, czerwonych i pomarańczowych (brokuły, pomidory, papryka, marchew) oraz ziołach. W kontekście ochrony układu krwionośnego najważniejsze to: Antocyjany Antocyjaniny to grupa przeciwutleniaczy (polifenole > flawonoidy > glikozydy), które są naturalnymi barwnikami roślinnymi o fioletowo-czerwonej barwie. Wzmacniają i uelastyczniają naczynia krwionośne, udrażniają przepływ krwi w naczyniach włosowatych i stabilizują ciśnienie. Są zalecane w profilaktyce nadciśnienia, miażdżycy, choroby niedokrwiennej serca i przy kruchych naczynkach. Można je znaleźć w czerwono-fioletowych owocach i warzywach tj. aronia, maliny, winogrona, czarne porzeczki, czarny bez, jeżyny, wiśnie, żurawina, bakłażan, czerwona kapusta. Resweratrol To silny przeciwutleniacz znajdujący się w winogronach ( w skórkach) oraz w czerwonym winie, który wybitnie wspiera prawidłową funkcję układu krążenia i normalizuje stosunek cholesterolu hdl/ldl. Resweratrol w znacznie mniejszych ilościach znajduje się również w orzeszkach ziemnych, owocach morwy i czarnej porzeczki (znowu głównie skórka). Dostępny jest także ekstrakt ze skórek czarnych winogron. Bezpieczna dawka terapeutyczna to lampka czerwonego wina dziennie. Jest to jedyny dozwolony alkohol podczas wzmacniania serca i prowadząc zdrowy tryb życia! Likopen Jest antyoksydantem zabarwiającym czerwone owoce pomidory, arbuzy, czerwone grapefruity i dziką róże. Przeciwdziała agregacji płytek krwi i tworzeniu skrzepów, obniża ryzyko zawału serca, hamuje rozwój miażdżycy i choroby wieńcowej. Taksyfolina Inaczej Dihydrokwercetyna, DHQ to flawonoid antyoksydacyjny będący silnym synergetykiem dla witamin C i E (patrz niżej ↓) Dlatego znajduje zastosowanie w profilaktyce i leczeniu chyba wszystkich chorób sercowo-krążeniowych, przy czym przeciwwskazaniem jest tętniak, stenty i implanty. Wykazuje działanie wybitnie regenerujące najmniejsze naczynia krwionośne tzw. kapilary (naczynia włosowate), co poprawia transport krwi w całym układzie krwionośnym i tym samym odciążenie pompy jaką jest serce. W tradycyjnej żywności znajdują się małe ilości taksyfoliny: niektóre hiszpańskie oliwy z oliwek, orzechy, ziarna, przyprawy, owoce cytrusowe, jagody, truskawki, nasiona bawełny, tamaryndowca i czarnej porzeczki, (czerwona) cebula i ostropest plamisty. W celach terapeutycznych potrzebne są większe dawki, dlatego stosunkowo sporo pozytywnych informacji o działaniu ekstraktu taksyfoliny można znaleźć w Internecie. Osobiście przekonałem się o jej intrygujących właściwościach, co opisałem w » recenzji suplementu z najwyższą dawką najczystszej dihydrokwercetyny. Szczerze polecam lekturę! Kwas elagowy To przeciwutleniacz, który znacząco redukuje peroksydacje lipidów, czyli ich biologiczny proces utleniania. Wg badań, kwas elagowy znajdujący się w orzechach włoskich i w owocach granatu wykazuje właściwości przeciwzapalne i może zapobiegać miażdżycy poprzez tłumienie stresu oksydacyjnego i apoptozy (naturalna śmierć komórki). Tym samym, kwas elagowy wzmacnia i ochrania ściany naczyń krwionośnych oraz wspiera prawidłowy przepływ krwi. Na rynku dostępny jest gotowy sok z granatu i znacznie droższy eliksir z wzorową opinią wśród użytkowników. Witamina E To przeciwutleniacz, który hamuje produkcje cholesterolu, zmniejsza adhezję i agregację trombocytów, hamuje kaskadę krzepnięcia oraz zmniejsza proliferację mięśni gładkich ściany naczyniowej. Najbogatsze źródła naturalne to oleje roślinne (olej słonecznikowy, arganowy, sojowy, kukurydziany, oliwa z oliwek), orzechy (migdały, włoskie, ziemne), nasiona słonecznika, ziarna zbóż, pieczywo pełnoziarniste, tłuste ryby, margaryna, jaja, marchewka, kiełki pszenicy, czosnek, zielone warzywa liściaste (brukselka, sałata, szpinak, kapusta). Spośród suplementów godnym uwagi jest Bioastin. Witamina C Chroni witaminę E przed utlenianiem i jako antyoksydant unieszkodliwia wolne rodniki, w ten sposób chroniąc śródbłonek naczyń przed działaniem szkodliwych czynników. Normalizuje ciśnienie tętnicze i uczestniczy w produkcji czerwonych krwinek. Najbogatsze źródła naturalne to śliwki Kakadu, jagody camu camu, wiśnie Acerola, owoce dzikiej róży, rokitnik, zielona papryczka chili, nać pietruszki, czarna porzeczka i czerwona papryka. Ważne! Wg fińskich badań u palących mężczyzn po przebytym zawale serca i stosujących witaminę A lub E rośnie ryzyko zgonu. Może to nasuwać wniosek, że ochronne właściwości witamin A, C i E naturalnie występujących w żywności są silniejsze w stosunku do witamin syntetycznych. Sprawdź recenzję z analizą składu suplementu diety typu PREMIUM: Witamina C – 3 źródła naturalne + 3 wzmacniacze, w tym kwas elagowy, bioflawonoidy i selen » • Optymalne nawodnienie organizmu Codziennie wypijać 0,03ml płynów na 1g ciała, czyli 100 kilogramowa osoba potrzebuje 3 litry, 80kg – 2,4 litra. Warto zawsze mieć przy sobie butelkę wody i wyrobić taki nawyk, który na bieżąco dba o prawidłowy bilans płynów w organizmie. Jest kilka sposobów na wyliczenie optymalnego zapotrzebowania na płyny w zależności od różnych czynników. • Błonnik Włókna pokarmowe dzięki szerokim właściwościom regulującym przeciwdziałają rozwojowi choroby niedokrwiennej serca. Wg wyników amerykańskich badań 3 porcje pełnoziarnistych produktów dziennie zmniejszają ryzyko choroby serca o 30%. Minimalna dzienna dawka błonnika to 25g. Źródłem błonnika są całe owoce i warzywa oraz produkty pełnoziarniste, czyli ryż…brązowy, makaron…razowy, pieczywo z mąki pełnoziarnistej, kasze i nasiona babki płesznik i jajowatej. • Pierwiastki ważne dla serca Potas Jest kluczowym pierwiastkiem przy stymulacji i regulacji pracy mięśnia sercowego oraz funkcji naczyń krwionośnych. Jego niedobór to objawy tj. nierówne bicie serca, szybki męczenie się, skurcze mięśni. Najbogatsze naturalne źródła potasu to suszone morele, kiełki jęczmienia, suszona fasola, soczewica, zielony groszek, kakao, suszone figi, rodzynki, migdały, pietruszka, rzodkiewka, awokado, pierś indycza, banany, melony, łosoś, ziemniaki, szpinak, szparagi, seler, brązowy ryż, kiwi, pomidory, grapefruity. Magnez Normalizuje stosunek cholesterolu hdl i ldl, redukuje ryzyko zatorów, rozszerza tętnice i chroni przed zawałem. Stabilizuje rytm serca i działa antyarytmicznie. Magnez jest wykorzystywany w leczeniu zastoinowej niewydolności serca. Pomaga regulować poziom wapnia i poprawia wchłanianie potasu. Osoby pijące wodę z dużą zawartością magnezu rzadziej zapadają na choroby serca. Magnez korzystnie wpływa nie tylko na mięsień sercowy, ale także na wszystkie pozostałe. Jego niedobór może sprzyjać zawałowi serca, arytmii i chorobie wieńcowej, a objawia się drżeniem mięśni i powiek, nerwowością i rozdrażnieniem. Natomiast nadmiar jest bardzo rzadki, gdyż organizm potrafi nadwyżki usuwać z moczem (mimo to mogą pojawić się mdłości i biegunka). Największe naturalne źródła magnezu to pestki dyni, otręby i zarodki pszenne, naturalne kakao gorzkie, migdały, kasza gryczana, soja, fasola biała, czekolada gorzka, orzechy pistacjowe i laskowe, płatki owsiane, ciecierzyca, groch, szpinak, banan, makrela, dorsz oraz woda wysokozmineralizowana i azjatycka przyprawa nigari. Ważne! Poziomy potasu i magnezu często muszą być uzupełniane przy stosowaniu leków nasercowych przepisywanych przez lekarza! Wapń Uczestniczy w skurczu mięśnia sercowego, przewodzi impulsy bioelektryczne i reguluje ciśnienie. Jego niedobór to zaburzenia krzepnięcia krwi i rytmu serca (nawet zatrzymanie), niedociśnienie tętnicze, mrowienie i drętwienie kończyn, większa łamliwość kości (osteoporoza), tendencja do psujących się zębów, stany depresyjne i lękowe, częste krwotoki z nosa. Natomiast nadmiar to nudności, zaparcia, mniejszy apetyt i większa tendencja do formowania się kamieni nerkowych. Najlepsze naturalne źródła wapnia to nabiał (ser parmezan, żółty, feta oraz naturalny jogurt, kefir i maślanka, przy czym są one bezpieczniejsze i zdrowsze od mleka), małe ryby (najlepiej spożywane całe z ośćmi np. szproty, sardynki, śledzie), nasiona maku, suszona trawa pszeniczna lub jęczmienna, sezam, gotowany szpinak, migdały, siemię lniane, orzechy brazylijskie, laskowe, nasiona słonecznika, soja, natka pietruszki, rzeżucha, jarmuż, liście rzepy, liście mniszka lekarskiego, liście gorczycy, a z owoców suszone figi, morele i kiwi. Sód Ściśle współdziała z potasem odgrywają ważną rolę w gospodarce wodnej – razem usuwają nadmiar wody z organizmu. Niestety proporcje między tymi pierwiastkami często zostają zaburzone, co bezpośrednio wynika z jadłospisu zbyt bogatego w sól, która jest chlorkiem sodu. Dlatego najczęściej dochodzi do nadmiaru sodu objawiającego się wysokim ciśnieniem, chorobami nerek i wątroby oraz nasileniem objawów cukrzycy. Źródła sodu to sól kuchenna, glony morskie, sery, ryby i owoce morza, zielone i czarne oliwki oraz żywność przetworzona i konserwowana. Selen Chroni błony komórkowe i czerwone ciałka krwi przed szkodliwym działaniem wolnych rodników. Wykazuje przeciwutleniające działanie synergistyczne z witaminą E – wg badań szczególnie chroniące serce i układ krążenia przed zmianami chorobowymi. Wpływa na krzepnięcie krwi i przeciwdziała miażdżycy. Stymuluje produkcje hormonów obniżających ciśnienie krwi i działających rozkurczowo na naczynia krwionośne. Najlepsze źródła selenu to orzechy brazylijskie, ryby i owoce morza, nieoczyszczona sól morska lub kopalna, produkty pełnoziarniste, w tym mąka z pełnego przemiału (pszenica, owies), brązowy ryż, pestki dyni, nasiona słonecznika, kiełki pszenicy, drób, chude mięso, jajka, drożdże, czosnek, cebula, grzyby, pomidory. Miedź Redukuje szkodliwość cholesterolu ldl i przeciwdziała złogom w tętnicach. Uczestniczy w tworzeniu czerwonych krwinek oraz hormonów wpływających na czynność serca i ciśnienie tętnicze krwi. Niedobór prowadzi do anemii (niedokrwistość). Najlepsze źródła miedzi to wątroba (w kontekście prosercowym drobiowa wydaje się najkorzystniejsza), owoce morza (ostrygi, kalmary, homary, małże), drożdże piekarskie, rośliny strączkowe, warzywa liściaste (szpinak, sałata), kakao (czekolada), zarodki pszenne, otręby pszenne, płatki owsiane, ser żółty, ziarna sezamu, ziarna słonecznika, orzechy włoskie, migdały, suszone pomidory, ziarna dyni, siemię lniane, ziarna arbuza, suszone śliwki, rodzynki, papryka, awokado, czerwone wino, głóg. Jod Jako składnik hormonów potrzebnych do prawidłowego działania mięśnia sercowego jest niezbędny. Jego niedobory mogą powodować reakcję w postaci kołatania serca. Największe źródła jodu to ryby morskie, owoce morza (kawior, ostrygi), glony i tran oraz kuchenna sól jodowana. Zawartość jodu w innych produktach zależy od jego zawartości w glebie (rośliny) i w paszy dla zwierząt (nabiał). Dlatego najbogatsze w ten pierwiastek będą te, które powstają w obszarach nadmorskich. Z tego względu wakacje nad morzem są najprzyjemniejszą terapią uzupełniającą niedobory jodu. Sprawdź recenzję suplementu diety typu PREMIUM: Witaminy na dzień & Minerały na noc » • Zioła na serce i układ krążenia Zielona herbata… …zamiast czarnej – pierwsza zawiera dobroczynne antyoksydanty, druga nieobojętną dla serca teinę w sporej dawce. Dobrym rozwiązaniem jest zastąpienie zieloną herbatą wszystkich niewskazanych płynów podczas okresu wzmacniania i regeneracji serca. Więcej » Wskazówki dietetyczne ↓ Podobno jeszcze zdrowszą alternatywą zielonej herbaty jest czystek. Głóg (jedno- i dwuszyjkowy, w tym owoce, liście oraz kwiatostany) zwiększa ukrwienie serca oraz pozostałych narządów, poprawia siłę skurczu mięśnia sercowego (działanie β-mimetyczne), działa antyarytmicznie i przeciwmiażdżycowo, zmniejsza obwodowy opór naczyniowy oraz zwiększa objętość wyrzutową i minutową serca. Zawiera saponiny, flawonoidy, proantocyjany, kwasy triterpenowe i fenolowe oraz związki kumarynowe, które działają rozkurczająco na naczynia wieńcowe serca, uspokajająco i antyoksydacyjnie. Głóg jest dostępny w postaci soku, ekstraktu i w innych formach. Stanowi kluczowy składnik większości gotowych mieszanek ziołowych zalecanych w chorobach serca i nadciśnieniu tętniczym. Może być stosowany przez stosunkowo długi okres czasu i w większych dawkach, gdyż nie wykazuje działania toksycznego. Przeciwwskazania to kobiety ciężarne, karmiące i dzieci. 2 łyżeczki kwiatostanu głogu zalać filiżanką letniej przegotowanej wody. Gotować przez 3 minuty (można także zalać wrzątkiem i parzyć przez 10 minut) i odcedzić. Pić 2-3 razy dziennie po pół szklanki. Można z dodatkiem miodu. Czosnek Zawiera allicynę hamującą skupianie płytek i obniżającą stężenie tłuszczów we krwi, dzięki czemu działa przeciwmiażdżycowo. Najlepszy jest świeży. Osobiście stosuje i polecam dodawać regularnie spore porcje dobrze posiekanego czosnku do kanapek i mięs. Jego przetwory – kapsułki, olej – także są pomocne szczególnie dla osób nietolerujących intensywnego smaku i zapachu świeżego czosnku. Pozostałe zioła na serce Miłorząb dwuklapowy (Ginko biloba) usprawnia obwodowe krążenie krwi i działa przeciwutleniająco. Imbir pobudza krążenie. Kolendra. Jej owoc sprzyja normalizacji poziomu cholesterolu. Serdecznik lekarski sprawdza się jako ziele uspokajające w problemach sercowych jak kołatanie serca na podłożu nerwowym. Jemioła działa hipotensyjnie. Zioła żółciopędne pomogą ustabilizować poziom cholesterolu we krwi, ponieważ wątroba produkująca więcej żółci zużywa więcej cholesterolu, dlatego trafia go mniej do krwi: korzeń mniszka, cykoria podróżnika, czarna rzodkiew, mięta pieprzowa. Zioła pobudzające na serce Żeń-szeń pobudza pracę serca i działa przeciwzakrzepowo. Jednak jego stosowanie wymaga konsultacji lekarskiej w kilku przypadkach: pacjenci z nadciśnieniem i chorobami serca (może podnieść ciśnienie), chorzy na hemofilię i inne zaburzenia krzepnięcia krwi oraz osoby ze skłonnościami do hipoglikemii (może obniżyć poziom cukru). Guarana jest zdrowszym (nie podrażnia żołądka) i bardziej pobudzającym zamiennikiem kawy. Wykazuje działanie antyoksydacyjne i antyagregacyjne. Przeciwwskazania to ciąża i karmienie, cukrzyca, nadciśnienie, arytmia oraz alergia na zawarte składniki. • Pozostałe substancje ważne dla serca Witaminy z grupy B Wspierają właściwą funkcję serca i układu krążenia na wielu poziomach. B2 (ryboflawina) wraz z witaminą A ochrania nabłonek naczyń krwionośnych. B3 (niacyna, PP) uczestniczy w syntezie czerwonych ciałek krwi, normalizuje stosunek cholesterolu ldl do hdl oraz rozszerza naczynia krwionośne, tym samym poprawia krążenie i reguluje ciśnienie krwi. B6, B9 (kwas foliowy) i B12 uczestniczą przy produkcji czerwonych krwinek krwi i zapobiegają anemii. Ich źródłem są drożdże, w tym produkty drożdżowe np. bułka drożdżowa, produkty pełnoziarniste, otręby pszenne, brązowy ryż, soczewica, warzywa strączkowe, ryby, nabiał, jaja, drób, wątroba, migdały, słonecznik, fasola, suszone brzoskwinie, orzechy ziemne, kasza gryczana, ziemniaki, banany, szpinak, sałata, kapusta, brukselka, brokuły, kalafior. Sprawdź recenzję suplementu diety typu PREMIUM: Witamina B Complex » Lignany… …czyli fitoestrogeny roślinne zapobiegają chorobom krążeniowym, obniżają poziom cholesterolu ldl i ciśnienie krwi, uelastyczniają naczynia krwionośne i redukują ryzyko zakrzepów. Przeciwdziałają chorobom sercowo-naczyniowym. Ich źródłem są produkty pełnoziarniste, siemię lniane, sezam, żyto, pszenica, słonecznik, owoce (np. jagody), warzywa, rośliny strączkowe, czerwone wino. Bromelina To zbiór przeciwzapalnych enzymów znajdujących się w ananasie. Zapobiega agregacji płytek krwi i wpływa na rozkładanie istniejących złogów miażdżycowych. Dostępny jest także suplement. Sterole roślinne Fitosterole wpływają na normalizacje stężenia cholesterolu we krwi. Źródła: oleje roślinne ( rzepakowy, słonecznikowy, ryżowy, sezamowy, kukurydziany, sojowy), kiełki (kukurydza, soja, pszenica), orzechy, ryż, warzywa strączkowe, płatki zbożowe oraz tzw. żywność funkcjonalna, czyli szeroko reklamowane margaryny i jogurty prosercowe, przy czym jakiekolwiek margaryny wzbudzają uzasadnione kontrowersje wśród ekspertów. Roślinne glikozydy nasercowe… …z naparstnicy wełniastej, z ziela miłka wiosennego oraz z cebuli morskiej ze względu na dużą siłę działania na mięsień sercowy są dostępne tylko na receptę w formie tabletek. Bez recepty można nabyć krople nasercowe z glikozydami konwalii majowej, które wzmacniają siłę skurczu serca (większa pobudliwość mięśni komór) jednocześnie zmniejszając częstość skurczów (wolniejsze tętno). Krople nasercowe z konwalią są zalecane w początkowych stadiach niewydolności krążenia w celu wzmocnienia funkcji serca u osób w podeszłym wieku, przy lekkich zaburzeniach pracy serca na tle nerwicowym u pań w okresie menopauzalnym, w przewlekłym zespole płucno-sercowym oraz u osób z nadwrażliwością na inne preparaty nasercowe. Kwas acetylosalicylowy Aspiryna hamuje agregację płytek krwi w naczyniach krwionośnych i zmniejsza ryzyko zawału serca oraz liczbę ataków dławicy. Aspiryna jest szczególnie wskazana przy zmianach miażdżycowych i chorobie niedokrwiennej serca. Zalecana dawka to 75-150mg dziennie, jednak zawsze wymaga konsultacji lekarskiej. Bezpieczne stosowanie kwasu acetylosalicylowego wymaga kontroli ciśnienia tętniczego i wykluczenia przeciwwskazań w postaci wrzodów żołądka i dwunastnicy. Jednocześnie należy wiedzieć, że aspiryna zwiększa ryzyko chorób układu pokarmowego, a niektóre dolegliwości mogą pojawić się u prawie jednej trzeciej pacjentów. Znacznie rzadziej, bo u 1-2% leczonych rozwija się choroba wrzodowa. Najpoważniejszym powikłaniem leczenia aspiryną są krwotoczne udary mózgowe (możliwe u 2/10 000 pacjentów). • Wskazówki dietetyczne. Przepisy na najlepsze potrawy prosercowe Sofrito To sos lub pełne danie, którego podstawą jest czosnek i cebula na oliwie z oliwek. Pozostałe dodatki to pomidory, papryka, natka pietruszki, marchewka, seler, tymianek, oliwki, grzyby i wiele innych, w tym mięso. Skład wyjściowy sofrito jest w 100% prosercowy, dlatego podczas kuracji wzmacniającej serce najkorzystniej dodawać do potrawy tylko takie produkty, aby nie minimalizować walorów leczniczych całego dania. Wg hiszpańskich badań sofrito (czosnek, cebula, pomidory, papryka na oliwie) zapobiega udarowi i zawałowi serca, co bezpośrednio wynika ze składu bogatego w silne przeciwutleniacze. Kiszony barszcz Na oczyszczenie krwi. Wyszorować, obrać i pokroić w plastry 1kg buraków ćwikłowych. Włożyć do 3-litrowego, kamiennego garnka, dodać kilka skórek z razowego chleba i kilka kropli soku z cytryny. Całość zalać letnią wodą, owinąć garnek lnianym materiałem i odstawić w ciepłe miejsce na 5-6 dni. Następnie przecedzić, przelać do butelek i do każdej wrzucić zmiażdżony ząbek czosnku oraz kilka ziaren kminku. Szczelnie zamknięte trzymać w chłodzie. Pić 2-3x dziennie po pół szklanki przez 10-12 dni. Świeży sok na serce Cytryna, natka lub korzeń pietruszki i ząbek czosnku wycisnąć w wyciskarce wolnoobrotowej, dodać ulubiony miód i ewentualnie wodę. Pić szklankę 2x dziennie na czczo rano i wieczorem. Warto eksperymentować wg własnych upodobań smakowych z ilością składników i składem soku, którego rozszerzenie o takie produkty jak pomidory, granaty, kiełki, ananasy, owoce dzikiej róży (najlepiej świeże – z suszu dużo soku nie poleci), czarne winogrona, czarne porzeczki, szpinak, brokuły, buraki, imbir stwarza możliwość delektowania się codziennie innymi sokiem na serce. Dodatkiem do gotowego multieliksiru może być kakao naturalne i tran. Nawet sofrito można zrobić w ten sposób uzyskując zimny, surowy i gęsty sok zamiast gorącej papki. Pozostałe wskazówki dietetyczne na serce Teoria dysfunkcji meridianu serca pochodząca z szeroko rozumianej medycyny naturalnej zaleca, aby w jadłospisie leczniczym znajdowały się buraki, dynia, sałata, brukiew, kasze i codziennie jabłka. Zalecane są również gorzkie przyprawy lubczyk i owoc jałowca. Dietę śródziemnomorską bogatą w omegę-3 i antyoksydanty uważa się za jedną z najkorzystniejszych dla serca. Płyny prosercowe, które powinny stanowić stały element zdrowego stylu życia to oprócz wymienionych naparów ziołowych i soków także szybka w przygotowaniu chłodna woda z sokiem z cytryny i miodem. Prokardiologiczny styl życia & zdrowe nawyki Regularna aktywność fizyczna… …najlepiej w formie jednostajnych ćwiczeń o umiarkowanej intensywności tzw. ćwiczenia aerobowe, tlenowe lub kardio. Organizm nadąża dostarczać krew i tlen do pracujących mięśni, brak zadyszki. Minimum to 3x w tygodniu (najlepiej co 2 dni) 30-minutowa aktywność z tętnem 130 uderzeń na minutę. Jednak nie przekraczając 80% maksymalnego tętna, które wylicza się wg wieku: 220-wiek, 35 lat to max 185 uderzeń, 80% to 148 uderzeń/minuta. Ruch poprawia krążenie i wydolność serca, reguluje ciśnienie krwi, działa relaksująco, dotleniająco i nasennie. Wzmacnia cały system naczyń krwionośnych poprzez ich oczyszczanie ze złogów tłuszczowych dobrze natlenioną krwią oraz przez zwiększenie rozmiaru struktury naczyń, co ułatwia szybki i swobodny przepływ krwi przez cały organizm. Aktywność usprawnia oddychanie poprzez wytężoną pracę płuc dążących do wyrównania zwiększonego zapotrzebowania na tlen. Najlepszym sportem prosercowym jest pływanie (najefektywniej dotlenia, jednoczesny trening aerobowy, masaż, relaksacja i ćwiczenie poprawiające pojemność płuc), zwykły bieg lub szybszy marsz, najkorzystniej o poranku. Pomocna jest także gimnastyka (konieczna jako rozgrzewka przed właściwym treningiem), joga, tai chi a nawet medytacja. Warto stale szukać nowych form aktywności, które w indywidualnym przypadku generują największą satysfakcję i radość. Przykładem może być jazda na łyżwach, rowerze, narty biegowe, skakanka a nawet spacer z bitwą na śnieżki w czasie zimy. Jeśli brakuje czasu na regularny ruch można zmienić codzienne nawyki: zamiast windy schody, dalsze parkowanie auta od domu lub pracy, wysiadanie z komunikacji miejskiej na wcześniejszym przystanku itp. Osobom po zawale serca odradzane są ćwiczenia w pochyleniu powodujące ucisk na jamę brzuszną i wzrost ciśnienia w klatce piersiowej. Wskazówki pomocne w uniknięciu przesady, szczególnie ważne dla osób z chorobą serca: stopniowo zwiększać poziom aktywności fizycznej, szczególnie ważne przy dotychczasowym braku regularności po jedzeniu odczekać minimum 90 minut przed podjęciem ćwiczeń ćwiczenia wykonywać w stałym tempie i kontrolować puls (pulsometrem lub organoleptycznie) uzupełniać płyny w trakcie ćwiczeń przed pojawieniem się pragnienia nie wykonywać ćwiczeń na powietrzu lub w pomieszczeniu, gdy jest zbyt ciepło lub zbyt zimno nie stosować po treningu zbyt gorącego lub zimnego prysznicu lub kąpieli – to może zbędnie obciążyć serce przy problemach z sercem unikać ćwiczeń w terenie górzystym, jeśli to niemożliwe to koniecznie spowalniać spacer czy bieg pod górkę po przerwie w aktywności powrót do regularnych ćwiczeń powinien być stopniowy nie wykonywać ćwiczeń z objawami choroby np. przeziębienia ból w klatce piersiowej, duszności, zawroty głowy, nieregularne bicie serca lub kołatanie serca to sygnał do natychmiastowego przerwania aktywności Świadome, pełne oddychanie… …szybko dotlenia organizm i poprawia krążenie: wydech – brzuch i klatka piersiowa wyraźnie zapadają się krótka przerwa wdech – należy świadomie uwypuklić, rozszerzyć brzuch i klatkę piersiową. Przez pierwsze 2 dni ćwiczenie warto wykonywać na leżąco w całkowitym spokoju, przez kolejne 2 dni na siedząco, a później, gdy nawyk pełnego oddechu się utrwali, w czasie chodzenia i codziennych zajęć. Pobudka prokardiologiczna Zamiast gwałtownej pionizacji ciała na dźwięk budzika, spokojne przeciągnięcie się i kilka ćwiczeń: podnoszenie rąk do góry, przyciąganie kolan do piersi, skręty biodrami oraz opuszczanie złączonych kolana z prawej i z lewej strony tułowia. Następnie powolne przyjęcie pozycji siedzącej i kilka skłonów z dotknięciem czołem kolan. Kolejny etap to masaż całego ciała np. rękawicą frotte w pozycji stojącej. Masować od palców stóp do głowy ruchem zawsze w kierunku serca. Na balkonie lub przy otwartym oknie przeprowadzić przynajmniej 10-minutową gimnastykę w towarzystwie głębokiego oddychania (wdech nosem, wydech ustami). Efekt tej procedury to naturalne i stopniowe pobudzenie krążenia zapobiegające zastojom oraz dotlenienie krwi, serca i finalnie całego organizmu. Praca statyczna np. przy biurku wymaga cogodzinnych 5-10-minutowych przerw na rozruszanie się. Podczas takiej przerwy warto ułożyć nogi powyżej poziomu serca, dzięki czemu grawitacja ułatwi jej odpływ do mięśnia sercowego. Zamiast szkodliwych używek – świeże soki, zielona herbata, orzechy, w tym migdały. Sen… …to czas najlepszej regeneracji także serca i układu krążenia, dlatego wieczorem warto przestrzegać kilku zasad. Wywietrzyć sypialnie, a jeśli pogoda/miejsce zamieszkania pozwala, spać przy otwartym oknie. Dodatkowe dotlenienie sprzyja zaśnięciu i odnowie komórkowej. Unikać przed snem ostrego światła (TV, komórka) utrudniającego zaśnięcie i toksyn (alkohol, używki) utrudniających regenerację. Zjeść małą, ale odżywczą kolację. Najlepiej białko + warzywa nieskrobiowe + płyny wg chronożywienia, co sprzyja nocnej odnowie. Szybkie i bezproblemowe osiągnięcie snu (najlepiej przed 23) to więcej czasu na regeneracje. Serce szybciej zwalnia rytm i wraz z naczyniami jest mniej obciążone, co sprzyja dłuższemu procesowi odnowy. Higiena jamy ustnej Schorzenia dziąseł i przyzębia są wywoływane przez bakterie, które dostając się do krwiobiegu, osiadają na zastawkach serca powodując ich stan zapalny. Profilaktyka polega na kontroli stomatologicznej co pół roku i regularnym oczyszczaniu zębów z kamienia nazębnego jeśli to konieczne. Akupresura… …wskazuje 2 punkty, których masaż pobudza mięsień sercowy i krążenie. Stymulacja tych punktów jest pomocna również w stanach ogólnego osłabienia, braku energii, słabego samopoczucia, zmęczenia i przygnębienia. » Punkt na palcu środkowym, w rogu płytki paznokcia od strony palca serdecznego masować opuszką palca środkowego przez około 5 minut kierując nacisk wzdłuż paznokcia na zewnątrz. » Punkt znajdujący się na wewnętrznej stronie przedramienia, w odległości odmierzonej dwoma złożonymi palcami od nadgarstka masować przez 5-10 minut wykonując lekko posuwiste ruchy w kierunku kciuka. W odpowiedzi na pytanie Jak wzmocnić serce? pomocne mogą być także sposoby opisujące normalizacje poziomu cholesterolu i trójglicerydów oraz metody leczenia nadciśnienia tętniczego i choroby wieńcowej (miażdżyca) – dodatkowa lektura uzupełniająca jest szczególnie wskazana pacjentom, u których już zdiagnozowano dane zaburzenie. Zdrowe odżywianie i zdrowy styl życia? 100letni praktycy z niebieskich stref vs nauka i gęstość odżywcza. Jak żyć zdrowo, szczęśliwie i długo? » Ciekawostki Regeneracja mięśnia sercowego jest niezbędna u pacjentów z niewydolnością serca (utrata kardiomiocytów i zmniejszony rzut serca), która stanowi główną przyczynę zgonów na świecie i najczęstszy powód hospitalizacji po 65 roku życia. Mimo farmakoterapii przedłużającej życie, śmiertelność z powodu choroby serca wynosi aż do 20% na rok. Zaawansowane sposoby leczenia niewydolności serca jak przeszczepy lub wszczepy urządzeń wspomagających nie są powszechnie dostępne i wykazują wiele przeciwwskazań. Dlatego ostatnie lata to intensywne badanie zdolności kardiomiocytów do odnowy z komórek macierzystych. Kardiologia jest obecnie dziedziną medycyny o najdynamiczniejszym rozwoju komórkowej terapii regeneracyjnej, w ramach której szukana jest populacja komórek macierzystych spełniająca kilka wytycznych: bezpieczeństwo – zero ryzyka nowotworu i większej częstotliwości arytmii skuteczność – poprawia mechaniczną pracę serca poprzez wytworzenie nowych integralnych i zdrowych tkanek szeroka dostępność – stosunkowo tani i standaryzowany zabieg mała inwazyjność zabiegu tolerancja przez układ immunologiczny pacjenta brak wątpliwości prawno-etycznych Odkrycia brytyjskiego biologa Sir John Bertrand Gurdon i japońskiego lekarza Shin’ya Yamanaka sugerują, że optymalną populacją odtwarzającą kardiomiocyty są pluripotencjalne komórki macierzyste. Ich praca w 2012 roku została uhonorowana Nagrodą Nobla w dziedzinie medycyny i fizjologii. Mimo tego metoda nie zyskała jeszcze powszechnego uznania w praktyce klinicznej z powodu kilku poważnych przeszkód – konieczne są dalsze badania duże próby kliniczne z randomizacją. Źródła » Regeneracja serca. dr n. med. Katarzyna Kozar-Kamińska. Klinika Niewydolności Serca i Transplantologii, Instytut Kardiologii, Warszawa, Polska. Postępy w Kardiologii Interwencyjnej 2012; 8, 4 (30) » » » » » » » » » » » »